Nini maana ya
uchaguzi huru?
Julian Msacky
WAKATI wa kampeni maneno kama “uchaguzi huru na haki”
husikika kutoka kwa viongozi mbalimbali.
Kwa Bara la Afrika maneno hayo husisitizwa mara kwa mara ili
kuwatoa hofu wapiga kura na wagombea.
Wengine huenda mbali zaidi na kusema watakaodiriki kuvuruga
amani ya nchi wataona cha moto.
Hii yote ni kuonesha namna wanaotaka ridhaa ya kuongoza
wanavyoteka nyoyo za wapiga kura ili wachaguliwe.
Pamoja na yote, swali la msingi hapa ni je, ni kiwango gani
Afrika imefanikiwa kufanya uchaguzi huru na haki?
Mbwembwe wanazoonesha majukwaani wakati wakitaka uongozi zinasaidia
ujenzi wa demokrasia?
Je, kuna matumaini yoyote ya kupiga hatua katika mfumo huo
kama tunavyoambiwa au ni danganya toto?
Ili kupata majibu ya maswali hayo ni lazima tuangalie baadhi
ya mambo ambayo ni muhimu kwa mada hii.
Ni vema ikafahamika kuwa hakuna mahali penye uchaguzi huru kama
hakuna uhuru wa kujieleza.
Hii ni misingi ya ujenzi wa demokrasia kwa nchi yoyote yenye
kiu ya kujenga mfumo mzuri wa utawala bora.
Kwa Afrika uhuru wa kujieleza na uchaguzi huru na haki ni mambo
ambayo yamepewa kisogo.
Matokeo yake bara letu linakuwa uwanja wa vita inayotokana na
ulafi wa viongozi madarakani.
Kwa mfano, ni nchi gani barani kwetu uchaguzi unafanyika bila
minyukano? Wagombea wanatendewa haki sawa?
Kwa mfano. Uchaguzi mkuu wa Gambia umemalizika, lakini Rais
aliyeshindwa amegoma kabisa kuachia madaraka.
Huu ni mfano mbaya wa viongozi kuchezea demokrasia bila
kujali athari zake kwa wananchi.
Rais aliyeshinda amekwenda kuapishwa Senegal kuonesha namna
demokrasia inavyokeketwa Afrika.
Leo hii mtu mmoja anaingiza nchi kwenye matatizo na bila aibu
anashindwa kuona kama ni mvurugaji.
Matokeo yake tume za uchaguzi zimebakia kama mbwa asiye na
meno ili kufurahisha watawala.
Badala ya tume zetu kusimamia sheria na haki imekuwa kinyume
chake. Kwa sababu hiyo tume haziheshimiwi tena.
Kwa mfumo huu uchaguzi huru na haki utatoka wapi hasa kipindi
hiki cha mfumo wa vyama vingi vya siasa?
Tutakuwa na uchaguzi huru kwa namna gani kama viongozi
wakishindwa hawakubali kuachia madaraka.
Uchaguzi huru utatoka wapi kama watawala wanatumia dola ili
waendelee kubaki madarakani. Hii ndiyo Afrika.
Kama hiyo haitoshi uchaguzi huru utatoka wapi kama wagombea
na vyama vyao hawapewi haki sawa?
Je, hapo tutasema kuna demokrasia au utawala wa sheria au
geresha tu ili kuwafurahisha walimwengu.
Hii ni changamoto inayokabili Afrika na kusema kweli
tunahitaji kubadilika ili chaguzi zetu ziwe na maana.
Bila kufanya hivyo chaguzi zetu zitaendelea kuwa kiini macho
huku demokrasia ikichimbiwa kaburini.
Hali inapokuwa hivyo mifumo ya utoaji haki huingia virusi na
amani hukosa mwenyewe na mshikamano hutoweka.
Mambo hayo yanapokosekana chuki miongoni mwa jamii hutawala
na siasa hugeuka mchezo wa kuwindana.
Si hivyo tu. Taasisi zilizoanzishwa ili kurutubisha utawala
wa sheria na uwajibikaji hujikuta pia matatani.
Kama hali ndivyo ilivyo nini kifanyike ili chaguzi zetu ziwe
huru kwa ustawi wa nchi za Afrika na watu wake?
Mosi, viongozi waliopo madarakani waheshimu Katiba walizoapa
kuzilinda na si kuzichezea kama ilivyo sasa.
Kama kiongozi muda wake wa kukaa madarakani ni miaka miwili
ukimalizika aondoke kwa amani badala ya shari.
Tabia inayoibuka sasa kubadilisha katiba ili kujiongezea muda kimsingi
unaturudisha kwenye giza tororo.
Mbali na kurudi nyuma, unavuruga amani na umoja wa nchi hivyo
shughuli za maendeleo kukwama.
Jambo la pili ni kuhakikisha uamuzi wa wapiga kura
unaheshimiwa na si kwenda kinyume chake.
Nchi nyingi za Afrika zimetumbukia kwenye machafuko kwa
sababu ya viongozi kubeza uamuzi wa wananchi.
Tatu. Tume za uchaguzi ziheshimiwe na viongozi wake wasikubali
kurubuniwa kwa faida ya wachache.
Nne. Wananchi waelimishwe namna ya kushiriki michakato ya
uchaguzi ili kupata viongozi bora.
Tano. Vyombo vya habari viheshimiwe badala ya kuandamwa ili
vielimishe wananchi masuala ya uchaguzi.
Hii ikiwa na maana vyombo vipewe fursa ya kutosha kuchambua
wagombea bila vitisho.
Maana vikiishia kutishiwa na kuhofia kuweka mambo wazi mchakato
wa uchaguzi lazima utakuwa ovyo.
SHARE
No comments:
Post a Comment